Πλούσια είναι αυτές τις μέρες τα έθιμα και οι παραδόσεις στην επαρχία Πάφου που σχετίζονται με τα ζυμώματα και φυσικά με το ψωμί, σύμφωνα με την μελετήτρια της παράδοσης Άννα Τσέλεπου.
Τα ιδιαίτερα εορταστικά ζυμώματα της Πάφου είπε η κ. Τσέλεπου ακολουθούν πιστά το εκκλησιαστικό ημερολόγιο όπου εκεί είναι γνωστό ότι εναλλάσσεται η νηστεία και η ευοχία.
Η περίοδος του δωδεκαήμερου που ξεκινάει, σημείωσε, από αύριο παραμονή των Χριστουγέννων είναι περίοδος γιορτής και μεγάλης χαράς για τους ορθόδοξους κατοίκους του νησιού μας.
Από την παραμονή των Χριστουγέννων δηλαδή, όπως εξήγησε, « αρχίζουμε να μετρούμε το δωδεκαήμερο και σε αυτή την περίοδο διακρίνουμε τρία βασικά γεγονότα.Την γέννηση του Χριστού.Την Πρωτοχρονιά και τα Θεοφάνια».
Τα ζυμώματα- ψωμιά του δωδεκαήμερου είναι γνωστά, όπως είπε, σαν οι Γεννόπιττες η Γεννόπούλλες, οι Βασιλλόπιττες η Βασιλόπουλες, αλλά και τα διάφορα κουλούρια με ιδιαίτερα σχήματα και ονομασίες όπως τα " βορτακούθκια " τα οποία εξέφραζαν την προσδοκία των γεωργών για καλές βροχές. Τα " αθρωπούθκια " τα οποία η παράδοση συνδέει με τις ψυχές των νεκρών και τα " ζεμπιλούθκια" ( μικρά καλαθάκια) που αποτελούσαν είδος ευχής για να ευλογηθεί η σοδειά.
Όλα τα παραπάνω αρτοσκεύασματα ήταν " τυλιγμένα " συνέχισε, σε σουσάμι γιαυτό και οι νοικοκυρές της Κύπρου τα ονόμαζαν " σησαμωτά" η "σησαμένα".
Το βασικό στοιχείο επίσης σε όλα αυτά ήταν ο σχηματισμός του Σταυρού σε διάφορα μεγέθη και μορφές.
Σύμφωνα με την κ. Τσέλεπου σε αρκετά χωριά της Πάφου τα ζυμώματα αυτά διακοσμούνται και με παραστάσεις από την φύση και την καθημερινή τους ζωή.
Επεσήμανε επίσης πως μέσα από τα προηγούμενα χρόνια η αναφορά ανέπτυξε μια ιδιαίτερη γαστρονομική ταυτότητα ή οποία ξεκίνησε από την Ελληνική αρχαιότητα συνεχίστηκε αναπτύχθηκε και φυσικά επειρεάστηκε από τον Βυζαντινό πολιτισμό. Φτάνει μέχρι τις μέρες μας και φέρνει την σφραγίδα του τόπου μας του πολιτισμού μας αλλά και της ιστορίας της Κύπρου, κατέληξε.
